Het Lommels dialect

Inhoud

"50 jaar geleden sprak zowat iedereen die in Lommel woonde en leefde het Lommels. Toen waren er ongeveer 17.500 Lommelaars. Inmiddels is dat aantal nagenoeg verdubbeld, is het aantal nationaliteiten verveelvoudigd, zijn ook méér en méér Lommelaars buiten Lommel gaan werken en niet-Lommelaars in onze stad komen wonen. En vermits taal in de eerste plaats een communicatiemiddel is, past ze zich dus snel aan nieuwe omstandigheden aan. Minder en minder mensen spreken dus nog het zogenaamde échte Lommels. Het is een evolutie waar alle dialecten vandaag mee geconfronteerd worden."

Het bovenstaande citaat komt uit het naslagwerk 't Lommëls Diejalékt van Jos Janssen. Een gramméér, diksjënéér en register.*

Dit boek kan je uitlenen in onze bib.

Het Lommels dialect in beeld

Op tijd en stond brengen we het Lommels dialect in beeld, zoals op werfhekken.

Heb je ook de uitdrukkingen kunnen ontcijferen? Dit zijn de oplossingen. De 'vertaling' komt uit het bovenvermelde naslagwerk.

• Gë se gààp
  Vertaling:
  Gë betekent gij en een gààp is een 'kijklustige, nieuwsgierige of onhandige vrouw'.
  Letterlijk vertalen is dus moeilijk, maar u begrijpt ongetwijfeld de beeldspraak.

• Hóuwërëndul wèjërën
  Vertaling: hóuwërëndul = hoorndol en dat betekent 'stapelgek of razend' / wèjërën = worden
  Betekenis: stapelgek worden (van iets of iemand)

• Hémmën is hémmën èn krijgën is dë kunst 
  Vertaling: hebben is hebben en krijgen is de kunst
  Betekenis: iets hebben is goed, maar iets bijkrijgen is beter

• Hij zit zó vól leugës as nën bók vól keutëls
  Vertaling: hij zit zo vol leugens als een bok vol keutels
  Betekenis: dit wordt gezegd over iemand die veel liegt

• Óndër ëw bóks
  Vertaling: onder uw broek
  Betekenis: geen denken aan!

• Gè zijt zo lomp as ’t ààchtërste van ë vèrë’ën
  Vertaling: jij bent zo dom als het achterste van een varken
  Betekenis: jij bent heel dom

• Z’n schup afkösën 
  Vertaling: zijn spade poetsen
  Betekenis: ophouden met werken

• Gè kunt wa vjèrëg màà’ën
  Vertaling: gij kunt iets klaarmaken
  Betekenis: jij kan iets uitspoken

Jacky verduidelijkt

Een grote kunst in het Lommels dialect is de uitspraak. Dat vergt zeker enige oefening.

We willen jullie hier graag bij helpen. Hier vind je regelmatig enkele nieuwe video's in Lommels. Onze Lommelaar en acteur van dienst is Jacky Geboers. Gepensioneerd leraar en gepassioneerd fotograaf en videomaker.

Pjèj'ësmeulën

Een pjèj'ësmeulën is dus een paardenmolen of draaimolen.

Trékkót

Een trékkót is dus een tochtgat.

* grammatica, woordenboeken en register
** bushokje